Τετάρτη 27 Αυγούστου 2014

Παιδική και εφηβική κατάθλιψη: Πότε και γιατί φταίει η οικογένεια;

Πολλοί είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της κατάθλιψης στα παιδιά και τους εφήβους: γενετικοί, βιολογικοί, γνωσιακοί, διαπροσωπικοί, καθώς και αντιξοότητες στην παιδική ηλικία.




- Οικογενειακοί και γενετικοί παράγοντες



Οι οικογενειακοί παράγοντες καθορίζουν σημαντικά την κατάθλιψη. Τα παιδιά των καταθλιπτικών γονιών είναι περίπου τέσσερις φορές πιο πιθανά να παρουσιάσουν ένα καταθλιπτικό επεισόδιο από τα παιδιά των οποίων οι γονείς δεν έχουν παθολογία. Επίσης είναι δύο φορές πιο πιθανά να πάθουν κατάθλιψη από τα παιδιά που οι γονείς τους υποφέρουν από άλλες ψυχιατρικές διαταραχές ή ιατρικές παθήσεις. Οι επιπτώσεις της γονεϊκής ψυχοπαθολογίας μπορεί να οφείλονται σε γενετικές ή περιβαλλοντικές επιρροές ή έναν συνδυασμό και των δύο.



Η γονεϊκή ψυχοπαθολογία αποτελεί συχνά μέρος μιας περίπλοκης κατηγορίας παραγόντων κινδύνου όπως βία, παραμέληση, ελλιπής γονεϊκή φροντίδα, στρες και άλλου τύπου αντιξοότητες.



Τα αποτελέσματα από μελέτες σε οικογένειες και διδύμους έχουν δείξει ότι η κατάθλιψη με μικρή ηλικία έναρξης είναι κληρονομική, με τη συμβολή πάντα περιβαλλοντικών παραγόντων.



Ορμόνες: σοβαρά καταθλιπτικοί και αυτοκτονικοί νέοι (παιδιά κι έφηβοι) ενδέχεται να παρουσιάζουν υπερέκκριση κορτιζόλης.



- Βιολογικοί παράγοντες



Νευροβιολογικές μελέτες έχουν δείξει ανατομικές, λειτουργικές και νευροχημικές ανωμαλίες οι οποίες συνδέονται τόσο με κατάθλιψη που έχει νεαρή ηλικία έναρξης, όσο και με κατάθλιψη που έχει πρωτοεμφανισθεί σε ενήλικους. Η ανάμειξη ορισμένων περιοχών του εγκεφάλου, όπως του προμετωπιαίου φλοιού, του ιππόκαμπου, και του αμυγδαλοειδούς πυρήνα έχουν επανειλημμένα βρεθεί σε καταθλιπτικά παιδιά και σε εφήβους. Επίσης έχουν παρατηρηθεί μειωμένος όγκος του μετωπιαίου λοβού και αυξημένος όγκος κοιλίας σε καταθλιπτικά παιδιά.



Είναι βέβαια πολύ σημαντική η επίδραση των περιβαλλοντικών παραγόντων και η αλληλεπίδρασή τους με τις βιολογικές ευαλωτότητες. Στρεσογόνα γεγονότα μπορεί να αλλάξουν τη νευροβιολογία.



- Γνωσιακή ευαλωτότητα στην κατάθλιψη



Σύμφωνα με τις γνωσιακές θεωρίες για την κατάθλιψη, η διαταραχή προκαλείται από την αλληλεπίδραση μεταξύ της γνωσιακής ευαλωτότητας ενός ατόμου και ορισμένες περιβαλλοντικές καταστάσεις που πυροδοτούν αυτή την ευαλωτότητα.



Παράγοντες γνωστικής ευαλωτότητας



- διαστρεβλωμένα γνωστικά σχήματα

- δυσλειτουργικές απόψεις και εσφαλμένες υποθέσεις

- τάση για απαισιοδοξία και καταθλιπτικογόνες πεποιθήσεις

- τελειομανία και έντονη αυτοκριτική

- τάση για εξάρτηση και υπερβολική ανάγκη επιβεβαίωσης

- μηρυκασμός

- χαμηλή αυτοεκτίμηση

Οι παράγοντες αυτοί αλληλεπιδρούν με στρεσογόνα γεγονότα και προκαλούν καταθλιπτικά συμπτώματα σε παιδιά και εφήβους, μικρότερου βαθμού στα παιδιά προεφηβικής ηλικίας, μεσαίου βαθμού στους εφήβους. Η διαφορά αυτή οφείλεται στη μετάβαση στην εφηβεία που περιλαμβάνει ενδυνάμωση των παραγόντων γνωσιακής ευαλωτότητας, αυξημένη συχνότητα και ένταση των στρεσογόνων γεγονότων και αρνητικές αλλαγές στις διαπροσωπικές σχέσεις, οι οποίες σε πιο μικρή ηλικία δρούσαν προστατευτικά.



- Επίκτητη αδυναμία (learned helplessness)



Οι αρνητικές σχέσεις με τους γονείς προκαλούν στα παιδιά χρόνιο στρες. Στις οικογένειες όπου οι γονείς είναι καταθλιπτικοί, υποφέρουν από κάποια άλλη ψυχική διαταραχή, ή κάνουν κατάχρηση ουσιών, η ανταπόκρισή τους στις ανάγκες των παιδιών είναι ελλιπής. Τα παιδιά μπορεί να αρχίσουν να νιώθουν απελπισμένα, άχρηστα, συντετριμμένα, μελαγχολικά. Η επίκτητη αδυναμία στο παιδί μπορεί να οφείλεται στο γεγονός πως οι γονείς του είναι μόνιμα δυσαρεστημένοι από το ίδιο ό,τι και να κάνει, όπως και να συμπεριφερθεί, ό,τι και να πετύχει. Το παιδί μπορεί να νιώθει αβοήθητο και χωρίς ελπίδα κι αυτό το επίκτητο αίσθημα αδυναμίας που βλάπτει την ικανότητα του νέου να δράσει λειτουργικά, τον/την συνοδεύει και στην ενήλικη ζωή.



- Διαπροσωπικοί παράγοντες



Η ανασφαλής προσκόλληση (ο ιδιαίτερος δεσμός ανάμεσα στο παιδί και το γονιό) ή η γονεϊκή κατάθλιψη αλληλεπιδρούν με την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων στους νέους οδηγώντας τους σε κοινωνικές και συμπεριφορικές ανεπάρκειες, όπως υπερβολική αναζήτηση επιβεβαίωσης από τους άλλους, τάση να εκφράζονται αρνητικά για τον εαυτό τους και κοινωνική απομόνωση. Οι ανεπάρκειες αυτές με τη σειρά τους φέρνουν προβλήματα στις σχέσεις τους όπως συγκρούσεις και χαμηλή ποιότητα διαπροσωπικών σχέσεων. Τέτοιες δυσλειτουργικές σχέσεις προκαλούν ευαλωτότητα στην κατάθλιψη. Η διαπροσωπική ευαλωτότητα στην κατάθλιψη ενισχύεται κατά τη διάρκεια της μετάβασης στην εφηβεία, ειδικά στα κορίτσια. Τα κορίτσια τα οποία έχουν πρόωρη ανάπτυξη, μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε διαπροσωπικό στρες, επειδή αντιμετωπίζουν διάφορα θέματα, όπως τα πρώτα ραντεβού, νωρίτερα από τα συνομήλικα αγόρια, χωρίς να είναι ψυχολογικά έτοιμα να αντιμετωπίσουν τέτοιου είδους διαπροσωπικές προκλήσεις.



- Επισπεύδουσες αιτίες



Οι πιο κοινές επισπεύδουσες αιτίες της κατάθλιψης στα παιδιά και τους εφήβους περιλαμβάνουν:



- Απώλεια ενός γονιού ή αγαπημένου προσώπου.



- Απογοητεύσεις, όπως αποτυχία στις εξετάσεις, απογοήτευση από ανθρώπους στους οποίους οι νέοι έδειξαν αφοσίωση και άλλες.



- Τραυματικά γεγονότα, όπως ψυχολογική ή σωματική κακοποίηση, σεξουαλική εκμετάλλευση, εκφοβισμός (bullying). Η κατάχρηση ουσιών από τους γονείς, κάποια χρόνια ψυχολογική ή οργανική αρρώστια, προβλήματα στις οικογενειακές σχέσεις και οικονομικά προβλήματα στην οικογένεια είναι παραδείγματα άλλων αρνητικών γεγονότων.



Κείμενο: Δήμητρα Τσώλα - Γιαννατσή, Ιδρυτικό μέλος και Γραμματέας της Ελεγκτικής Επιτροπής του ΜΑΖΙ, Σύμβουλος ψυχικής υγείας (B.A. in Psychology, M.A. in Clinical Psychology)
πηγη:http://www.madata.gr/

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...